27 aug Onenigheid aan de top – Ismail Kadare

In de zomer van 2022 reisde ik 3 weken door het zuiden van Albanië. Dat land heeft een grote indruk op mij gemaakt. Maar niet alleen het land maakte indruk op mij. Ik viel ook voor een van de 2 beroemdste inwoners van Gjirokaster: Ismail Kadare.

De Albanese schrijver Ismail Kadare hoort thuis in een rijtje waarin ook Michail Boelgakov en Joseph Brodsky thuishoren. Het rijtje van romanschrijvers dat werkt onder een zeer repressieve dictatuur, en dat daarover schrijft in een zo geromantiseerde vorm dat de censuur en de repressie hen in de mate van het mogelijke met rust laten. In het geval van Kadare gaat het dan over de communistische dictator Enver Hoxha (die andere beroemde inwoner van Gjirokaster).

Hoxha zat met een dubbele houding tegenover Kadare. De dictator studeerde in Frankrijk alvorens in Brussel te werken. Hij hield daar een grote voorliefde voor met name Franse romanciers als Flaubert aan over. Een Albanese schrijver met buitenlands succes streelde dus de ijdelheid van de partijleider even veel als de inhoud van zijn romans hem tegen stak.

Bij mij is het andersom. Kadare streelt nauwelijks mijn ijdelheid, maar ik blijf regelmatig en met veel plezier zijn romans lezen. Onlangs dus Onenigheid aan de top.

Onenigheid aan de top, het meest recente boek van Kadare, geschreven in 2018 en vertaald in 2022, is opgehangen aan één telefoongesprek, maar geen gewoon gesprek. Het gaat over een gesprek van enkele minuten tussen president Jozef Stalin en schrijver Boris Pasternak. Onderwerp: Osip Mandelsjtam, dichter, op dat moment in een Goelag opgesloten vanwege een slecht ontvangen gedicht.

Kadare, die een tijd in Moskou studeerde, en daar het werk van Pasternak leerde kennen, gaat op onderzoek. Wat is er in dat telefoongesprek precies verteld? Kadare diept maar liefst 12 verschillende, gedocumenteerde versies op van dit gesprek, telkens met een iets andere inhoud, telkens met een iets andere toon. Elk van die versies wordt gekaderd, onderzocht op achtergrond, inhoud en mogelijke gevolgen. Met scherpte en precisie.

De fascinatie voor dit telefoongesprek is niet vreemd. Kadare leefde jaren onder het bewind van president Enver Hoxha, een man nog stalinistischer dan Stalin zelf. Kadare kon zich als BA (beroemde Albaniër) zelf ook aan zo’n telefoontje verwachten. Hij heeft zich er alleszins terdege op voorbereid.

Onenigheid aan de top is vintage Kadare. Een zeer zakelijke stijl, geen woord te veel, maar meesterlijk verteld, heerlijke ironie en kritiek op de macht die zo mooi omfloerst is, dat een beetje censor er zich geen raad mee weet.

PS: elders op deze zite kun je besprekingen lezen van De generaal van het dode leger en Het reisverbod van Ismail Kadare